Nederlandse ‘eerlijkheid’ aanleiding tot intercultureel conflict

Waardeconflicten zijn de conflicten die zich het allermoeilijkst laten oplossen. Het zijn ook de conflicten waar je lang mee kan blijven zitten, soms wel een leven lang. Hieronder een aanzet om ook die conflicten bespreekbaar en hanteerbaar te maken. 

Op een vlucht naar Frankfurt zit ik naast een Nederlander voor wie Frankfurt ‘thuis’ is. Als ik vertel dat ik omwille van mijn Nederlandse echtgenoot in Nederland woon, is dat een mooie aanleiding om het over interculturele conflicten te hebben. Al snel zijn we het er over eens dat Nederlanders allerlei fantastische eigenschappen hebben zoals humor, lef en enthousiasme, maar dat ze zich ook kenmerken door hun eigenwijze aard en gebrek aan empathie.

Dat laatste blijkt voor mijn vliegtuigbuurman en zijn vrouw zelfs reden genoeg om Amsterdam te verruilen voor Frankfurt. Hij vertelt me hoe dat is gelopen:

Op het ogenblik dat hij en zijn Duitse vrouw hun eerste kind verwachten, wonen ze nog in Amsterdam. Zijn vrouw neemt er deel aan een zwangerschapsklasje en maakt er een Nederlandse vriendin, met wie het helemaal klikt. Tot haar nieuwe vriendin totaal onverwacht mailt dat ze de optelsom van haar studievrienden, jeugdvrienden en fijne collega’s in ogenschouw genomen, geen ruimte heeft voor een nieuwe vriendin. Omdat ze geen verwachtingen wil doen ontstaan die ze niet kan waarmaken, breekt ze de vriendschap af. Met andere woorden ʿDon`t call me, and I won`t call youʾ.

Yep, botte Nederlandse eerlijkheid. En in dit geval niet alleen einde van een vriendschap, maar ook aanleiding om bij de eerstvolgende gelegenheid met heel het gezin te verkassen van Amsterdam naar Frankfurt.

Of het een e-mail ter ontvriending betreft, een Nederlander die je na jaren nog steeds niet toelaat tot zijn innercircle, of een huwelijksuitnodiging zeggende dat je kinderen onder geen beding welkom zijn: Nederlanders noemen het eerlijkheid of directheid. Niet-Nederlanders zijn gekwetst en geschoffeerd.

Professor Geert Hofstede bestudeerde als eerste het menselijk aanpassingsvermogen aan een nieuwe cultuur. Zijn ui-diagram geeft de resultaten van zijn onderzoek weer.

Hofstede-model

Het diagram stelt mensen voor als een ui. De buitenste ringen (Symbols-Heroes-Rituals) weerspiegelen uiterlijke gedragingen. Daarin bestaat een groot aanpassingsvermogen. Dat verklaart waarom expats in Nederland zonder veel moeite oranje dragen op Koningsdag (‘Symbols’) en na een tijdje ook supporteren voor Arjen Robbe (‘Heroes’).

Hofstede ontdekte dat waarden (‘Values’) inherent zijn aan iemands cultuur en verbonden zijn met ieders identiteit. Om terug te grijpen naar de vergelijking met de ui: waarden en normen zitten geprogrammeerd in ieders binnenste schil. Daarom wijzigen waarden en normen pas nadat uiterlijke gedragingen van een nieuwe cultuur zijn overgenomen of zelfs niet. In ieder geval moet de expat heel, heel, heel, heel erg lang en intens zijn blootgesteld aan een vreemde cultuur voordat zijn waarden erdoor beïnvloed worden.

Een botsing in waarden of omgangsvormen leidt vaak tot conflicten, maar juist omdat waarden niet zichtbaar zijn voor het oog, zijn we ons er niet van bewust.

Het vergt een intercultureel bekwame mediator om te ontvouwen dat de schending van een intrinsieke waarde ten grondslag ligt aan een conflict of heeft geleid tot verdere escalatie van een reeds moeilijke situatie.

Wie wil vermijden dat zijn interculturele relaties (professioneel dan wel persoonlijke relaties) stuklopen op een niet-compatibiliteit van waarden kan zich er maar best bewust van worden dat waarden cultuurgebonden zijn en onzichtbaar. Universele beleefdheidsnormen of universele waarden bestaan nu eenmaal niet.

Mijn advies: laat de persoon die jou kwetst weten dat je je geschonden voelt in je waarden of normen. Maar wees je er tegelijkertijd van bewust dat het slechts jouw waarden betreft, ingegeven door jouw cultuur. Begin je feedback daarom met de woorden ‘naar mijn aanvoelen’ en houd het bij je observatie. Met andere woorden: vertel de andere wat hij deed of zei en zeg welk effect dat op je had. Wees concreet, de andere kent jouw cultuur misschien wel, maar is niet op de hoogte van jouw waarden en normen.

Zorg er ook voor dat je bent afgekoeld voordat je dit gesprek ingaat. Dan pas kan je de andere laten zien wat zijn actie voor jou betekende zonder je te gedragen als moraalridder en zonder de andere tot een inzicht te forceren.

Door het gesprek aan te gaan, zal je de waarden en normen van degene met wie je te maken hebt, niet veranderen. Het ui-diagram hierboven toont ons dat die niet zomaar veranderen. Maar de uiting van jouw gevoelens zorgt er wel voor dat de vriendschap of werkrelatie niet sneuvelt.

 

0 antwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *