Een nieuw jaar zonder cynisme?

Ik ben niet vatbaar voor burn-out denk ik. En dat denk jij vast ook. Net zoals ik denk dat ik niet grijp naar cynisme of sarcasme om mijn kwetsbaarheid te verbergen. Maar klopt het beeld dat we van onszelf hebben?

Twee dagen voor oudjaar ontstond opschudding in mijn thuisland. Zowel het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), het onderzoeksbureau iVox als een Servstudie toonden na uitgebreid onderzoek aan dat de helft van de werkende Vlamingen een burn-out riskeert. Net zoals een EU-rapport vorig jaar verwittigde dat tegen 2020 psychische problemen het zwaarst zullen wegen op zorgkosten.

Werkstress, conflicten en burn-out

Oorzaken van burn-out zijn: een leven onder permanente druk, waarbij werk en privéleven in elkaar overlopen, en stijgende financiële druk. Herkenbaar?

Voor mij in ieder geval wel. Constant bereikbaar moeten zijn, stijgende kosten, keuzestress. Het zorgt voor multitasking, wat op zijn beurt leidt tot stressklachten en verminderde productiviteit en voldoening.

In mijn contact met professionals die verwikkeld zijn in een moeilijke werksituatie of conflict hoor ik – als ik doorvraag – dat ze kampen met: aanhoudende fysieke klachten, verlies van plezier, onzekerheid, paniekaanvallen, concentratieproblemen en slaapstoornissen.

In de onderzoeken die ik online vond naar burn out vond ik drie grote signalen:

1. Fysieke en mentale uitputting, vaak gepaard met chronische vermoeidheid.
2. Cynisme: een grote afstand tegenover werk en collega’s.
3. Een laag zelfbeeld.

Cynisme als signaal voor burn-out en werkgerelateerde conflicten

Dat cynisme een signaal is voor burn-out bleef hangen bij me. Als conflictdeskundige zie ik veel cynisme op de werkvloer. Het zijn niet alleen professionals met een houding die onverschilligheid uitstraalt, maar soms juist enorme verbetenheid gecombineerd met emotionele afstand en bijtende spot.

Bij de workshop conflictmanagement die ik sinds kort geef, noem ik het als een belangrijk signaal voor opgekropte frustratie en escalatiegevaar. Na afloop van mijn eerste workshop mailde één van de deelnemers mij het volgende:

Achteraf gezien ben ik heel blij met je, voor mij nieuwe, visie op ironie en sarcasme. Daar heb ik de laatste jaren veel gebruik van gemaakt (gevoel voor humor is hard nodig om gebeurtenissen in het leven te kunnen relativeren) maar ik besef me nu opeens dat ik daarin ben doorgeschoten.

Zonder dat ik het me realiseerde, had ik met mijn voorbeelden van bitse humor een snaar geraakt bij deze vrouwelijke deelnemer. Ik ben dankbaar dat het bij haar tot zelfinzicht leidde en tot een ommekeer. Cynisme brengt je immers niets. Het schept afstand terwijl het, heel vaak, een noodkreet is.

De Amerikaanse professor, auteur en TED-sensatie Brené Brown noemt ‘cynism, criticism, cool and cruelty’ een beschermingsmechanisme (of masker) tegen kwetsbaarheid en schaamte die wijd verspreid is in de bedrijfscultuur van vele van onze ondernemingen en organisaties.

Het doet me denken aan de uitdrukking Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten. Je negatieve oordeel zegt dus meer over jezelf dan over de ander. Zoals President Obama zei in zijn speech tijdens de afscheidsceremonie van Nelson Mandela:

It took a man like Madiba to free not just the prisoner, but the jailer as well to show that you must trust others so that they may trust you. […]

There are too many of us on the sidelines, comfortable in complacency or cynicism when our voices must be heard.

Misschien helpt het om het besef toe te laten dat we allemaal obstakels ervaren en leven in een drukke tijd en dus allemaal vatbaar zijn voor cynisme, maar dat cynisme ons vervreemdt van ons werk en van de mensen om ons heen.

Zelf-test

It is better to prevent than to cure. Misschien begint de preventie van cynisme, conflicten op het werk en burn-out bij het voor jezelf beantwoorden van de volgende, confronterende vragen:

Gebruik ik bijtende, ontluisterende humor als uitlaatklep?
Wat heb ik vandaag gedaan dat mij ontspant, mijn hoofd leegmaakt en plezier en energie geeft?